In mijn blogs over anders organiseren gebruik ik vaak stukjes theorie. Deze keer wil ik het hebben over rouw en verlies. Dit thema kwam de laatste tijd heel dichtbij. Dit jaar nam ik afscheid van vier familieleden. Een rollercoaster van emoties, maar ook een periode van diepe reflectie.
Rouw gaat over afscheid nemen, maar ook over opnieuw betekenis geven. En dat is precies wat we in organisaties ook voortdurend doen: iets loslaten om ruimte te maken voor iets nieuws.
In mijn lessen over veranderkunde gebruik ik vaak de theorie van Kübler-Ross. Zij ontwikkelde de bekende rouwcurve, met fases als ontkenning, boosheid, onderhandelen, verdriet en aanvaarding. Hoewel haar werk oorspronkelijk ging over verlies van dierbaren, is het verrassend toepasbaar op verandering in organisaties.
Rouw in organisaties
Iedere verandering – groot of klein – brengt verlies met zich mee. Denk aan:
- Een andere rol krijgen waardoor je oude expertise minder nodig is.
- Een team dat uit elkaar valt.
- Een manier van werken die ooit goed voelde, maar nu ‘ineens’ niet meer past.
We hebben de neiging om verandering rationeel te benaderen: plannen, roadmaps, KPI’s. Maar onder de waterlijn speelt iets anders: emotie, betekenis en identiteit. Als iemand weerstand toont, is dat zelden onwil. Vaak gaat het over verlies. Over wat iemand moet loslaten om ruimte te maken voor iets nieuws.
Sommige mensen gaan snel door de curve: “Oké, het is wat het is, we gaan verder.” Anderen blijven hangen in ontkenning of frustratie. En dat is oké. Iedereen heeft zijn eigen tempo.
Zelf merkte ik dat ik in eerste instantie in de regelmodus schoot. Alles onder controle houden, voor anderen zorgen, druk zijn. Een manier om niet te hoeven voelen wat er echt was veranderd. Totdat ik merkte dat ik ook even stil moest staan. Rouwen vraagt ruimte. Erkennen dat iets er niet meer is, voordat je iets nieuws kunt toelaten.
De pendelbeweging van Stroebe & Schut
Een model dat mij helpt om dat beter te begrijpen, is dat van Stroebe en Schut. Zij zien rouw niet als een rechte lijn, maar als een pendelbeweging tussen twee werelden:
- Verliesgericht: stilstaan bij wat je kwijt bent, de pijn toelaten.
- Herstelgericht: verdergaan, nieuwe dingen oppakken, betekenis geven.
We bewegen continu tussen die twee. In organisaties herken je dat ook. Soms is er tijd nodig om stil te staan bij wat niet meer werkt of wat verloren gaat. En soms is het moment daar om weer vooruit te kijken en te bouwen aan iets nieuws.
Te veel focus op verlies kan je verlammen. Te veel focus op aanpassing kan je vervreemden van wat écht belangrijk was. De kunst is om te leren pendelen – niet kiezen, maar bewegen tussen beide.
Wat betekent dit voor teams in verandering?
Bij verandering in organisaties helpt het om samen te onderzoeken:
- Waar staan we in deze pendel?
- Waar klampen we ons nog aan vast?
- Wat vraagt deze verandering van ons om los te laten?
- En waar ligt de energie om iets nieuws te creëren?
Een praktische oefening: laat teamleden zichzelf plotten op de rouwcurve van Kübler-Ross. Niet om te oordelen, maar om te luisteren. Vaak blijkt dat achter weerstand een positieve intentie schuilgaat: de wens om iets waardevols te behouden. Soms is het ook een hulpvraag: “Ik wil wel, maar ik weet nog niet hoe.”
Door vanuit nieuwsgierigheid en betrokkenheid het gesprek te voeren, ontstaat ruimte. Ruimte om gevoelens te delen, maar ook om samen te zoeken naar betekenis en richting.
De zachtere kant van veranderen
Rouw en verlies klinken misschien zwaar, maar ze zijn onlosmakelijk verbonden met groei. Iets nieuws kan pas ontstaan als we durven erkennen wat er niet meer is.
Dus als je de volgende keer merkt dat er weerstand is in je team, stel dan eens niet de vraag: Hoe krijgen we iedereen mee? Maar eerder: Wat hebben we eigenlijk verloren?
En misschien nog belangrijker: Wat vraagt dat van mij als leider, collega of mens?
Verandering begint niet bij plannen, maar bij verbinding. En soms begint verbinding gewoon met even stilstaan.
In mijn werk met teams zie ik hoe belangrijk het is om naast het ‘doen’ ook ruimte te geven aan wat gevoeld mag worden. Verandering vraagt beide. Wil je daar meer over lezen, kijk dan eens in Momentum – Van Heldenreis naar Helende reis. En als je merkt dat jouw team wel wat begeleiding kan gebruiken bij het vinden van een natuurlijke manier van veranderen, neem gerust contact op via het contactformulier.
