Krapte op de arbeidsmarkt. Een veelgehoorde term en zeer actueel op dit moment met schaars personeel in belangrijke maatschappelijke sectoren. Langer doorwerken door ouderen is dan een niet te vermijden onderwerp. Hoe maken we doorwerken aantrekkelijk en wat is daarvoor nodig? Om antwoord te vinden op die vraag, is het belangrijk te verkennen wat stoppen met werken aantrekkelijk maakt. Want, willen stoppen met werken als je ‘ouder’ bent, begint al veel eerder in het leven door de plek die we werk geven in het leven.
Hoe creëer je een duurzamere plek van werk in het leven van mensen? Juist nu, door mensen op passie en energie in te zetten in plaats van werken als middel voor brood op de plank om dan op je pensioenleeftijd eindelijk ‘vrij’ te zijn. Zou er geen overvloed zijn als we in de kern veel menselijker zouden organiseren en alle talenten in de maatschappij beter benutten door ruimte te geven voor een passende ‘plek van werk’ in het leven van mensen, in plaats van vooraf te bedenken hoe werk georganiseerd zou moeten worden? Welke denkbeelden hebben we te doorbreken om dit voor toekomstige generaties beter te regelen?
Voorbeelden genoeg
Er zijn genoeg voorbeelden van mensen die op latere leeftijd met veel passie hun talent en ervaring inzetten. Talent en ervaring die we hard nodig hebben in een maatschappij met een krappe arbeidsmarkt. Het idee dat ouderen in het verleden hangen of vastgeroest zitten, doet deze waardevolle groep tekort. En daarmee doen we bovendien onszelf tekort. Zelfs hele teams werken door tot dik in de zeventig. Een inspirerend voorbeeld zijn The Rolling Stones die ook dit jaar weer een tour plannen.
Natuurlijk vergt het de nodige ‘aanpassingen’ om vitaal genoeg te zijn om te kunnen blijven doorwerken, maar dat is te organiseren. Dat gaat over de plek van werk in je leven. Het woord ‘aanpassingen’ staat tussen haakjes, omdat uitgaande van het huidige paradigma, het een aanpassing vraagt van wat wij ‘normaal’ zijn gaan vinden. Want ja, werken na je zeventigste, dat is toch wel een uitzondering. Maar wat als dát normaal is, dan spreken we niet meer van uitzonderingen, dan kijken we anders naar wat werk is.
Los van deze wereldberoemde artiesten zien we het ook om ons heen: mensen die na de pensioenleeftijd een maatschappelijke functie of een toezichthoudersrol vervullen, al dan niet op vrijwillige basis. Hoezo niet meer inzetbaar? Vaak zien we deze mensen vanuit passie nog belangrijke rollen vervullen in de maatschappij. Waarom lukt het dan vaak niet binnen de muren van organisaties? Wat is het, dat wij zo makkelijk afscheid nemen van onze oudere collega’s of wat maakt dat zij hun talenten liever elders inzetten? En wat waarderen we eigenlijk als ‘werk’ in onze maatschappij? Want is het zorgen voor kleinkinderen ook niet een belangrijke maatschappelijke bijdrage. Mooie ethische vraagstukken in een snel veranderende arbeidsmarkt als je het mij vraagt.
Anders denken
Het antwoord op dit soort vraagstukken kent vele facetten. Zeker voor individuen. Ieder heeft immers zijn eigen verhaal. Eigen drijfveren van waaruit keuzes worden gemaakt. Maar toch lijkt er ook een grondoorzaak te zitten in hoe wij naar werk kijken in de maatschappij, hoe wij werk inrichten en hoe wij de randvoorwaarden scheppen voor werk. Na een korte verkenning hieronder breng ik het toch weer graag terug bij het individu, want uiteindelijk verandert de wereld niet vanzelf. De wereld verandert als wij andere keuzes maken.
Hoe wij naar werk kijken
‘Geef mij werk wat bij me past en ik hoef geen dag in mijn leven meer te werken’ een beroemde uitspraak van de Chinese filosoof Confucius. In hoeverre doe jij werk dat bij je past? Een handige peilstok hiervoor is om antwoord te geven op de vragen: Hoeveel energie krijg ik van mijn werk? Geeft mijn werk voldoening? Ben ik trots op wat ik doe? Kom ik met meer energie thuis dan dat ik naar mijn werk ga? Wat als je op al die vragen ‘Ja’ zou kunnen antwoorden? Wat is er dan anders dan nu? Aan welk werk je doet, hoe je dat doet, waar je dat doet en hoe vaak je dat doet?
Hoe wij werk inrichten
Veel organisaties zijn ingericht op basis van het werk dat gedaan moet worden volgens een minderheid die het voor het zeggen heeft volgens de ingerichte hiërarchie in de organisatie. Nog slechts in weinig organisaties wordt werk ingericht op basis van de talenten en drijfveren van de mensen die de organisatie vormen en die bij willen dragen aan de bedoeling van de organisatie. Wat als je de mens en zijn of haar talenten en drijfveren als uitgangspunt neemt voor de manier waarop je het werk organiseert? Wat zou dat kunnen opleveren?
Hoe wij de randvoorwaarden inrichten
Specifiek bij de meer ervaren (ook wel bekend als ‘oudere’) werknemers wordt hier een simpel maar hardnekkig fenomeen zichtbaar. Onze wetgeving, vertaald in regelgeving gericht op deze groep, past zich maar gestaag aan terwijl de wereld schreeuwt om hun talenten. Steeds meer onderzoek wijst uit dat mensen na hun vijftigste effectiever zijn. Ons hele systeem gaat daar niet vanuit. Salarisopbouw groeit nog steeds door met de toenemende leeftijd, en dat terwijl mensen waarvan de kinderen het huis uit zijn, opeens weer veel meer tijd hebben om zinvol werk te doen. Juist in de zogenoemde spitsuurfase met kleine kinderen, moeten professionals die rond hun 35e zitten enorm pieken om de boot niet te missen op de carrièrekade en als je het rond je 45e nog niet gemaakt heb, dan kun je het wel schudden. Dan wordt je links en rechts ingehaald. En dat terwijl je dan pas begint aan de echt vruchtbare fase van je professionele leven.
Toch is ook bovenstaande reflectie onderdeel van het denken in verticale loopbanen. Terwijl we ook weten dat mensen gelukkiger en effectiever zijn in werk waar ze passie voor hebben. Kijk maar weer eens naar het voorbeeld van The Rolling Stones. Zouden die het volhouden als ze niet vanuit passie werken? En we zien meer mensen die het wel doen. Wat zijn hun geheimen of welke context maakt dit mogelijk? Hieronder een tipje van de sluier.
Inspiratie voor passievol werk
Start rolling early and keep rolling on your personal path.
Gebruik je innerlijk kompas
Over generaties die nu op de werkvloer komen wordt vaak gezegd dat zij al eerder bewuste keuzes maken over de plek van werk in hun leven. Zij kiezen geen werk voor het leven, maar werk om te leven. En dat leven is waar het eerst om gaat, werk is daar een toegevoegde waarde in. Hun werk-privé balans staat op nummer één. Daar kan je kritisch over zijn vanuit gevestigde normen en waarden, zeker als je ook bedenkt dat de arbeidsmarkt krap is. Maar wat als je dit eens omdraait? Is de arbeidsmarkt niet juist krap omdat wij denken in schaarste. Omdat we mensen als middelen zien die schaars zijn in een op groei gerichte economie. Een overgereguleerde context die weinig ruimte biedt aan de mens, zijn passie en zijn drijfveren. Wanneer mensen meer vanuit hun drijfveren keuzes maken wordt schaarste omgezet in energie en ontstaat er overvloed. Maar hoe blijf je op het pad dat je energie geeft? Hoe volg je je innerlijk kompas in de context van een arbeidsmarkt die hier nog niet klaar voor is?
Begin eerder
Wacht niet op drie burn-outs of bore-outs om pas op eigen kracht op je padje komen. Steeds meer organisaties zien het belang in van investeren in vitaliteit en energie van mensen. Werk je niet in zo’n context, neem dan zelf je verantwoordelijkheid om je eigen energie op pijl te houden. Hoe? Luister eerder naar je lichaam, je innerlijk kompas. Bij het lichaam denk je misschien vooral aan je fysieke lijf. Maar ook gedachten, emoties, gevoelens en het gewaar zijn van energievelden (vaak onbewust) kunnen onderdeel zijn van je innerlijk kompas. Ook al denken we van niet, zelfs onze gedachten sturen ons soms onbewust. En vaak zijn onze gedachten of onze ratio niet eens zo dienstbaar aan het komen tot een goed besluit. Zeker niet als we angstig zijn of in een overlevingsstand verkeren. Een stand van denken in ‘wat heb ik te verliezen’ in plaats van ‘wat kan ik laten ontstaan’. De ratio is vooral heel dienstbaar als we eerst weer hebben leren voelen. Het trainen van je innerlijk kompas gaat over het bewuster worden van al deze facetten van jezelf en daar mee leren werken op een manier die voor jou klopt. Dat vraagt om het echt naar binnen gaan in plaats van het afgaan op externe informatie, impulsen of meningen van anderen.
‘Als je naast je hoofd, niet je hart en je ziel laat meespreken, kun je geen mens ter wereld helpen’
Elisabeth Kübler-Ross
Tot slot
Anders organiseren begint met anders doen. Wachten tot het systeem zich aanpast aan menselijke waarden is niet de weg. Mensen maken het systeem. Doe het zelf anders en anderen zullen volgen. Grote doorbraken zijn altijd gestart met een individu die het anders is gaan doen. Welke keuzes maak jij om een weg te banen voor generaties na jou?
Inspiratie nodig?
Kijk op de pagina over coaching voor het ontwikkelen van jouw innerlijk kompas of bekijk voor meer inspiratie de pagina met boeken over mens en organisatie.
In een volgende blog ga ik dieper op in anders organiseren vanuit menselijke waarden. Ook komt dit voorjaar het boek ‘Momentum’ uit, over leiderschap en organiseren met de principes van de natuur voor duurzame organisatie ontwikkeling. Volg de LinkedIn pagina van TEAM & More om op de hoogte te blijven.
